تکاب زمین آبکند را می گویند و وسط حقیقی دو کوه را نیز گفته اند که دره باشد و زمینی را گویند که از درّه و غیر دره که در آن بعضی جا آب فرو رود و از جای دیگر بر آید و بعضی جا خشک باشد و در بعضی جا ایستاده و بعضی جا روان باشد و بعضی جاهای آن سبز و مرغزار بُوَد (برهان) (ناظم الاطباء).بنابر قیاس از لغت تک که به معنی بن حوض یا آبگیر است تکاب بن آب خواهد بود و شعر امیر خسرو دهلوی مؤیّد این معنی است:
تکابی بد پر آب و سبزه در وی بلندیهاش پیرامون پیاپی
و شعر حکیم ابوالفرج رونی این معنی را ثابت می کندکه شعر:
آمد آن مهرماه سرو سخن گرم در گفتگوی شد با من
زیر او در سوال با من تیز بم من در جواب او الکن
عرصه های بنات نعش تنم گشته زو تنگ تر زشکل پرن
نه مرا با تکاب او پایاب نه مرا با گشاد او جوشن (انجمن آرا) (آنندراج)
چو ابر چتر تو سیل ظفر بر انگیزد از او کمینه تکابی فرات و جیحون باد (انوری)
تکاب قبل از انقلاب یکی از بخشهای شهرستان مراغه بود که در جنوب شرقی این شهرستان واقع گشته شده بود. کوهستانی و معتدل بود و از دو دهستان یکی بنام حومه تکاب (نام پیشین آنجا « تیکان تپه » بوده و دارای اهمیت نظامی بوده است) و دیگری احمد آباد که شامل 78 آبادی بزرگ و کوچک بود، تشکیل یافته و قراء مهم آن عبارت بودند از : یلقون آغاج، دورباش، قرخلو، احمدآباد بالا و پایین، برنجه، چراغ تپه، حسن آباد، قزل قشلاق و همپا، در بعضی از نقاط تکاب آبهای معدنی وجود دارد(فرهنگ جغرافیایی ایران ج4)
البته به همین نام درسایر نقاط کشور هم آبادی هایی وجودارد که عبارتند از:
1 – تکاب یکی از دهستانهای بخش ریوش شهرستان کاشمر
2 – تکاب یکی از دهستانهای چهارگانه بخش نوخندان شهرستان درگز
3 – تکاب نام الگه ای در ولایت خبیص کرمان (فرهنگ جغرافیایی ایران ج4)(لغتنامه مرحوم علی اکبر دهخدا)
همچنین به نام تکاب کارخانه ای نیز وجود دارد : (تـولید کـاغذ اسناد بـهادار) که اگر حرف اول این کلمات را به بچسبانیم کلمه تکاب بوجود می آید که از مؤسسات وابسته به بانک مرکزی ایران است .
طبق سندی که تصویر آن در قسمت پایین آورده شده، بر اساس مصوبه فرهنگستان زبان فارسی و دستور وزیر معارف زمان پهلوی در تاریخ هیجدهم آبانماه سال یکهزار و سیصدو شانزده، تیکان تپه به تکاب تغییر نام داده شده است.
